Eucalyptus

Eucalyptus: kenmerken en bloei

Eucalyptus wordt ook wel gomboom genoemd. De naam Eucalyptus is afgeleid van het Griekse 'eu' (mooi) en 'kalyptos' (muts). Het verwijst naar de bloemen die uit meeldraden en stampers bestaan en samen op een muts lijken. De blaadjes van de bekendste Eucalyptus-soorten zijn rond of ovaal en groeien volmaakt symmetrisch om de stengel. Die blaadjes verspreiden een frisse, mentholachtige geur die insecten op afstand houdt.

De blauwgrijze waas op de blaadjes komt door een waslaagje dat het licht weerkaatst, waardoor het blad zilverachtig lijkt. Na vier à vijf jaar bloeit Eucalyptus 's zomers met crèmekleurige bloemen. Er zijn ook soorten die rood bloeien, maar die zijn niet winterhard. De bast van de Eucalyptusboom heeft een aantrekkelijke, afschilferende bast.

Eucalyptus behoort tot de mirtefamilie (Myrtaceae), waartoe ook planten als Guave, Theeboom en kruidnagelboom behoren. Deze planten komen van origine voornamelijk voor in (sub)tropische gebieden. De mirtefamilie is divers en omvat zowel eetbare planten als sierplanten, waarvan vele bekendstaan om hun aromatische eigenschappen en medicinale waarde. 

soorten eucalyptus

Er bestaan zo'n 800 soorten Eucalyptus. De soorten variëren sterk in groeiwijze (van kleine struik tot hoge boom), bloeiwijze, geur, kleur, vorm en toepassingen. Van de meeste soorten verandert het blad gedurende de jaren. Als jonkies hebben eucalyptusbomen vaak ronde bladeren. Zijn ze volwassen, dan zijn de bladeren smal en sikkelvormig geworden. Het blad gaat dan ook hangen. Dit zijn de meest bekende soorten Eucalyptus:

• Eucalyptus gunni (cidergomboom): deze soort is het meest voorkomend en bekend in Nederland. Gunni is goed winterhard en heeft zilverblauwe, ronde bladeren met een hoge decoratieve waarde, waardoor de bladeren van deze soort vaak gebruik worden voor bloemstukken. De bladeren hebben een milde, zoete geur (minder sterk dan die van Eucalyptus globulus). Bomen van deze soort worden tot 25 meter hoog.
• Eucalyptus globulus (blauwe gomboom): deze soort heeft een blauwgroen blad, snelle groei en sterke, menthol-achtige geur. Deze soort is een van de belangrijkste bronnen van Eucalyptus-olie. Bomen van deze soort kunnen wel 70 meter hoog worden! 
• Eucalyptus citriodora (citroengomboom): deze soort heeft lange, lichtgroene bladeren met een sterke citroengeur. Dat maakt deze soort zeer populair in aromatherapie en als insectenwerend middel. Bomen van deze soort worden tot 40 meter hoog. 
• Eucalyptus camaldulensis (rode gomboom): deze soort heeft grijsgroene bladeren met een subtiele, menthol-achtige geuer. De bast van de boom is wit tot grijs en heeft soms een roodachtige tint als de bast afschilfert. Het kernhout is roodbruin van kleur, vandaar de naam 'rode gomboom'. Dit is een van de meest voorkomende soorten in Australië. Het duurzame hout van deze boom met de opvallende, roodachtige kleur is belangrijk voor de houtindustrie. 
• Eucalyptus radiata: deze soort heeft smalle, donkergroene bladeren met een frisse, munt-achtige geur. De olie uit deze plant wordt gebruikt voor ademhalingsproblemen en voor aromatherapie. Bomen van deze soort worden tot 30 meter hoog. 
• Eucalyptus pauciflora: de bladeren van deze soort zijn lang, smal en blauwgroen en hebben een subtiele, frisse geur. Dit is een zeer winterharde soort en daardoor wordt deze soort ook wel sneeuweucalyptus genoemd). De boom wordt tot 20 meter hoog. 
• Eucalyptus diversicolor: deze soort, ook bekend als Karri, is internationaal minder bekend, maar is inheems in Australië. Het is een van de hoogste bomen ter wereld (tot wel 100 meter hoog). Deze boom is zeer belangrijk voor de houtindustrie, vanwege het harde, sterke hout. De bladeren van deze boom zijn lang, smal en donkergroen. 

hoe hoog wordt eucalyptus?

De hoogte van Eucalyptus is afhankelijk van het soort, de standplaats (volle grond of pot en het aantal zonuren) en het type (boom of struik). De Eucalyptus struik kan 2-10 meter hoog worden, afhankelijk van het soort. De Eucalyptusboom wordt, afhankelijk van het soort, zo'n 20 tot 70 meter hoog, met uitzonderlijke uitschieters naar 100 meter hoog.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat de Eucalyptus bij jou op het terras zo hoog wordt! Een Eucalyptus in pot wordt, vanwege de beperkte ruimte voor wortelgroei, maximaal 2-3 meter hoog, maar kan uiteraard ook kleiner blijven door regelmatige snoei. 

toepassingen eucalyptus: van decoratie tot aromatherapie

Eucalyptus kent vele toepassingen, variërend van decoratief (in bloemstukken) tot medicinaal, aromatisch en industrieel. Dit zijn de meest voorkomende toepassingen van Eucalyptus:

• Eucalyptus ter decoratie: de bladeren van Eucalyptus, vooral van Eucalyptus gunnii, wordtn vaak gebruikt in bloemstukken en boeketten vanwege hun aantrekkelijke zilverblauwe kleur en aangename geur. Ze zijn vooral populair in bruidsboeketten, kransen en tafelstukken. Ook worden ze vaak ingezet voor interieurdecoratie (vers en gedroogd), bijvoorbeeld in glazen vazen. 
• Eucalyptus voor medicinaal gebruik: de olie die gewonnen wordt uit de bladeren van Eucalyptus heeft ontstekingsremmende, antibacteriële en vochtafdrijvende eigenschappen. De olie wordt daarom vaak gebruikt in producten tegen verkoudheid, zalven en balsems om ademhaling te vergemakkelijken en bij mondverzorging.
• Eucalyptus in de traditionele geneeskunde: van oudsher worden de bladeren gebruikt om pijn te verlichten, koorts te verlagen en wondinfecties te behandelen. 
• Eucalyptus in aromatherapie: Eucalyptus wordt veel gebruikt in aromatherapie vanwege de verfrissende, kalmerende geur. Het helpt stress te verlagen en bevordert ontspanning. De olie wordt ook toegevoegd aan kaarsen en diffusers om een rustgevende sfeer te creëren.
• Eucalyptus voor industriële toepassingen: Eucalyptusbomen worden wereldwijd gebruikt in de houtindustrie, voor de productie van meubelen, vloeren en papier.
• Eucalyptus om insecten te weren: Eucalyptusolie wordt gebruikt als natuurlijk middel om insecten zoals muggen te weren. De olie wordt vaak verwerkt in sprays, lotions en kaarsen. De olie wordt soms ook verwerkt in producten voor huisdieren, om vlooien en teken af te weren. Let op: te hoge concentraties en overmatig gebruik is giftig voor huisdieren. 
• Eucalyptus voor culinair gebruik: bijen die nectar verzamelen van de bloemen van Eucalyptus (die bloeien in de zomer), produceren een specifieke soort honing met typische smaak en medicinale, helende eigenschappen (zoals verlichting van keelpijn). 

Eucalyptus planten: standplaats en tips

Van plan om Eucalyptus te planten in de volle grond of in een pot op je balkon of terras? Bekijk de onderstaande tips met betrekking tot het planten en de standplaats van Eucalyptus en ontdek hier stappenplannen en tips voor het planten van tuinplanten. 

• Plant Eucalyptus in een vorstvrije periode. Doe dit bij voorkeur in de late lente, wanneer de kans op vorst geweken is. Eucalyptussen in een pot plant je bij voorkeur na IJsheiligen (medio mei). 
• Eucalyptus staat graag op een zonnige standplaats. De plant heeft veel direct zonlicht nodig om te kunnen groeien en heeft minstens 6 zonuren per dag nodig. 
• De meeste Eucalyptussen groeien in vrijwel alle grondsoorten, maar de plant groeit het beste op een doorlatende, zand- of leemgrond. Ze groeien ook goed op arme, droge bodems, zolang de grond goed gedraineerd is (d.w.z. dat overtollig water kan weglopen).
• Geef Eucalyptus meteen een goede plek: de plant heeft een hekel aan verhuizen omdat de wortels erg gevoelig zijn. 
• Zet je Eucalyptus in een pot, zorg dan voor een pot met gaten (zodat water kan weglopen) en gun de plant dan meteen een grote pot of kuip. Eucalyptus groeit snel en heeft ruimte nodig!

verzorging van eucalyptus

Eucalyptus in je tuin of op je balkon? Ontdek hieronder tips voor de verzorging van Eucalyptus.

• Geef jonge, kleine Eucalyptussen in de beginfase regelmatig water, zodat ze goed wortelen (ze hebben een licht-vochtige kluit nodig). Houd de grond vochtig, maar niet te nat. Overbewatering kan leiden tot wortelrot.
• Eenmaal ingeworteld kan Eucalyptus zichzelf aardig redden. Geef alleen water tijdens langere droogteperiodes. 
• Geef jonge Eucalyptussen in het voorjaar en de zomer een lichte, organische meststof om groei te bevorderen. 
• Volwassen Eucalyptus heeft weinig tot geen aanvullende bemesting nodig. Indien de groei stagneert, kun je een laag mulch (organische meststof zoals bladeren, houtsnippers, compost etc.) rond de voet van de boom leggen. 
• Heb je last van onkruid rondom de Eucalyptus, dan kun je dit tegengaan door een laag mulch rondom de voet te leggen. 

Eucalyptus snoeien: wanneer en hoe?

Snoeien van Eucalyptus is nodig voor optimale groei en om de plant in vorm te houden. Een Eucalyptus groeit namelijk erg hard! Wat het snoeien van Eucalyptus betreft zijn er twee soorten snoei te onderscheiden:

• Vormsnoei: in het vroege voorjaar (maart) kun je Eucalyptus terugsnoeien om de gewenste vorm te behouden. Knip lange scheuten terug naar de gewenste hoogte en verwijder ook gelijk eventuele dode plantdelen.
• Onderhoudssnoei: door regelmatig dode, beschadigde bladeren en takken te verwijderen, zorg je voor optimale gezondheid en uitstraling van de Eucalyptus. 

Meer weten over snoeien, de basisregels van snoeien en de verschillende manieren om te snoeien? In dit artikel lees je er alles over. 

Is eucalyptus winterhard?

Eucalyptus is redelijk winterhard. De mate van winterhardheid hangt af van het soort, maar over het algemeen geldt dat een Eucalyptus de Nederlandse winters prima kan doorstaan en tot -10 graden vorst kan verdragen in de volle grond. Eucalyptus 'Gunnii Azura' is de meest winterharde soort. Bij langdurige en/of strenge vorst kun je een dikke laag bladeren of stro rondom de voet van de plant leggen ter bescherming.

Staat je Eucalyptus in een pot? Dan wordt geadviseerd om de plant te laten overwinteren bij strenge vorst. Zet de plant onder een afdak of in een tuinkas. Je kunt de plant eventueel ook afdekken met vliesdoek.  Lees hier meer over de bescherming van je planten tegen vorst. 

is eucalyptus wintergroen?

Eucalyptus is wintergroen, wat betekent dat de plant (zowel de struik als boom) bladhoudend zijn, het hele jaar door. 

Eucalyptus binnen als kamerplant: kan dat?

Eucalyptus kan geschikt zijn als kamerplant, mits je de juiste soort kiest en de plant goed verzorgt. De soorten Eucalyptus gunnii en Eucalyptus citriodora zijn het meest geschikt als kamerplant. Dit vanwege hun decoratieve bladeren, relatief compacte groei en aangename geur. Bekijk de onderstaande tips voor de verzorging van Eucalyptus als kamerplant:

• Zet Eucalyptus op een zonnige standplaats, bij voorkeur bij een raam op het zuiden of westen. Zorg ervoor dat de plant minimaal 6 uur zonlicht per dag krijgt.
• Eucalyptus houdt van een vochtige grond. Laat de potgrond tussen gietbeurten door licht opdrogen. Voorkom overbewatering, want dat kan leiden tot wortelrot.
• Gebruik goed doorlatende potgrond en kies voor een pot met drainagegaten, zodat overtollig water kan weglopen.
• Eucalyptus groeit snel, dus je zult de plant regelmatig moeten verpotten en snoeien (in het voorjaar). 
• Eucalyptus gedijt het beste bij een kamertemperatuur van 18-24°C. Vermijd tocht en temperaturen <10°C.
• Sommige mensen zijn gevoelig voor de sterke geur van Eucalyptus. Zorg voor voldoende ventilatie. 

is eucalyptus giftig?

Ja, Eucalyptus is giftig voor mens en dier (zoals honden en katten), afhankelijk van de hoeveelheid die wordt ingenomen. De bladeren en olie van Eucalyptus kunnen in grote hoeveelheden toxisch zijn en klachten als misselijkheid, diarree en braken veroorzaken bij mensen. Bij huisdieren, zoals honden en katten, kan inname van bladeren, schors of olie leiden tot zwakte, desoriëntatie, braken en diarree. Wees daarom voorzichtig met de plant wanneer je kinderen en/of huisdieren hebt. Raadpleeg een (dieren)arts bij (overmatige) consumptie. 

Let op: hoewel Eucalyptusolie als veilig wordt beschouwd voor uitwendig gebruik, kan de olie in zeer pure vorm huidirritatie veroorzaken, zeker voor mensen met een gevoelige huid. Bovendien moet Eucalyptusolie niet worden ingenomen zonder begeleiding van een professional. In de juiste dosering is het gebruik ervan veilig. 

symbolische betekenis van eucalyptus

Eucalyptus kent verschillende symbolische betekenissen. Deze symboliek is al eeuwenoud en toegekend vanwege de krachtige eigenschappen en vele toepassingen van Eucalyptus. 

• De snelle groei van Eucalyptus en de continue vernieuwing van de schors, maakt dat de plant symbool staat voor kracht, groei en vitaliteit.
• De verfrissende geur van Eucalyptus wordt geassocieerd met positieve energie, zuivering en reiniging, zowel fysiek als mentaal. Negatieve energieën zouden verdwijnen als je op die plek een Eucalyptusblad verbrandt.
• Vanwege de medicinale eigenschappen van de plant, staat Eucalyptus ook symbool voor bescherming en genezing.
• Voor de Aboriginals is de Eucalyptus een heilige boom. Voor hen vertegenwoordigt Eucalyptus de onderverdeling in onderwereld, aarde en hemel.
• De kalmerende eigenschappen van Eucalyptusolie maken dat de plant symbool staat voor rust en ontspanning. 

Herkomst van eucalyptus

Eucalyptus komt oorspronkelijk uit Australië. De Aboriginals gebruikten verschillende delen van de Eucalyptusboom voor diverse doeleinden, waaronder medicinale toepassingen en het maken van hutten en gereedschap.

In Australië kent Eucalyptus een enorme verscheidenheid aan soorten, variërend van kleine struiken tot grote bomen. Die enorme verscheidenheid maakt dat Eucalyptus een van de meest voorkomende boomsoorten is in Australië en een cruciaal onderdeel is van het Australische landschap en ecosysteem. Eucalyptus is ook inheems in omliggende gebieden van Australië, zoals Tasmanië, Indonesië en de Filipijnen.

De eerste Europese ontdekkingsreizigers in Australië, waaronder Captain James Cook (late 18e eeuw), zag hoe de inheemse bevolking de bladeren van Eucalyptus gebruikten. Dat leidde tot interesse in de plant onder de westerse kolonisten. Halverwege de 19e eeuw werd Eucalyptus geïntroduceerd in de Verenigde Staten, Zuid-Afrika en Europa. Vooral in de late 19e eeuw nam de belangstelling voor Eucalyptus snel toe, vanwege de medicinale eigenschappen, de groeisnelheid van de bomen en het hout dat kon worden gebruikt voor commerciële doeleinden.

Eucalyptus werd vervolgens steeds vaker aangeplant in botanische tuinen en op landgoed, met name in landen als Spanje, Portugal en Italië, waar het klimaat gunstig was. Tegenwoordig is Eucalyptus wereldwijd populair, met name vanwege de sierwaarde en vele praktische toepassingen. 

leuk weetje: koala's en eucalyptus

Koala's en Eucalyptus zijn nauw met elkaar verbonden, omdat de bladeren van Eucalyptus de primaire voedselbron zijn voor koala's. Voor de meeste dieren zijn de bladeren van Eucalyptus oneetbaar of giftig (ze zijn moeilijk verteerbaar en hebben weinig voedingsstoffen), maar koala's hebben zich volledig aangepast voor het eten van de bladeren. Koala's hebben een zeer lange blindedarm en een lage energiebehoefte doordat ze het grootste deel van de dag slapen. Bovendien halen koala's het grootste deel van hun vocht uit de bladeren van Eucalyptus. De dieren drinken zelden water. De naam 'koala' betekent zelfs 'dier dat niet drinkt' in Aboriginal-taal.