Orchidee

Orchidee: kenmerken en bloei

Orchidee behoort tot de orchideeënfamilie (Orchidaceae). Met zo'n 25.000 verschillende soorten Orchideeën, behoort de orchideeënfamilie tot de grootste plantenfamilies. De bladeren van de plant zijn bij de meeste soorten niet erg bijzonder, maar de bloemen van de Orchidee zijn de echte eyecatchers. Deze symmetrische bloemen hebben vaak levendige kleuren en/of patronen zoals vlekken en strepen.

Of de plant nou enkele grote bloemen heeft, zoals de klassieke Vlinderorchidee, of veel kleintjes, zoals Oncidium: het zijn stuk voor stuk kunstwerkjes, waar je zeer lang van kunt genieten. De meeste soorten bloeien eens per jaar, maar sommige soorten bloeien meerdere keren per jaar. 

Orchidee: welke soorten zijn er?

Inmiddels zijn er al zo'n 25.000 soorten Orchideeën bekend - en dat aantal blijft oplopen. Iedere soort heeft zijn eigen uiterlijke kenmerken. Dit zijn de meest bekende en populaire soorten Orchideeën die populair zijn als kamerplant:

• Vlinderorchidee (Phalaenopsis): dit is de klassieke orchidee zoals de meeste mensen 'm kennen en die het meeste voorkomt in huiskamers. Phalaenopsis bloeit maar liefst 2-6 maanden lang, kan meerdere keren per jaar bloeien en is te herkennen aan de grote, platte bloemen die wel 10 centimeter in diameter kunnen zijn. De bloemen van deze populaire kamerplant zijn wit, geel, roze of paars van kleur. 
• Cymbidium: deze indrukwekkende orchidee heeft relatief lange takken met grote bloemen. De bloemen zijn wit, geel, groen, roze, rood of bruin van kleur en bloeien minimaal 8 weken. De bloemen van Cymbidium hebben een stevige structuur en kunnen geuren. Deze orchidee gedijt beter in wat koelere omgevingen dan veel andere soorten. Dat maakt 'm geschikt als kamerplant in een koelere ruimte. 
• Dendrobium: deze veelzijdige orchidee kent vele vormen. Van miniatuursoorten tot grotere, vertakte exemplaren. De bloemen van Dendrobium zijn kleiner dan die van de Vlinderorchidee en Cymbidium en groeien in clusters langs de stengel(s). De bloemen zijn doorgaans wit, geel, paars, groen of roze van kleur en bloeien een aantal weken. Dendrobium bloeit prachtig, maar vereist iets meer zorg dan de andere soorten, zoals een langere rustperiode na de bloei.
• Cattleya: deze grote orchidee heeft uitbundige bloemen die bekendstaan om hun geur en indrukwekkende grootte. De bloemen zijn stevig en worden vaak gebruikt in corsages vanwege hun grootte, uitstraling en geur. De bloemen van Cattleya zijn wit, paars, geel, roze of oranje van kleur. Bovendien hebben de bloemen een dieper gekleurde 'lip' die zorgt voor contrast met de andere bloembladeren. Deze soort bloeit zo'n 4-6 weken en heeft warmte en voldoende licht nodig om mooi te bloeien.
• Oncidium: deze orchidee wordt ook wel Dansende Dame genoemd, vanwege de vorm van de bloemen die doet denken aan een danseres. Je herkent Oncidium aan de vele kleine bloemen die in een grote tros groeien en wit, geel, bruin of paars van kleur zijn. Vaak hebben de bloembladeren een gevlekt of gespikkeld patroon, wat ze een bijzondere uitstraling geeft. De bloei van Oncidium duurt zo'n 4-6 weken.
• Vanda: deze orchideeënsoort omvat zowel de klein- als grootbloemige varianten en staat bekend om het meest sprekende kleurenpalet. De bloemen hebben levendige kleuren zoals oranje, roze en blauw, die onder de juiste omstandigheden (veel warmte en een vochtige omgeving), meerdere keren per jaar kunnen bloeien. Vanda orchideeën zijn wit, geel, roze, oranje, rood, paars of zelfs felblauw van kleur. De bloemen hebben vaak spikkels of vlekken en geuren sterk. De bloei van deze soort duurt een aantal weken.
• Slipperorchidee (Paphiopedilum): deze orchidee, ook bekend als Venussschoentje, staat bekend om de gerafelde of golvende bloemblaadjes. De bloemen zijn klein tot middelgroot en hebben een opvallende vorm met een 'lip' die doet denken aan een slipper. De bloemen zijn vaak groen, geel, wit, paars of een combinatie van kleuren. Slippersorchidee heeft, net als Cymbidium, de voorkeur voor een wat koelere temperatuur en bloeit gemiddeld 6-10 weken.
• Viooltjesorchidee (Miltonia): deze soort wordt vaak vergeleken met viooltjes vanwege de kleuren en vormen van de bloemen. Van Miltonia bestaat een klein- en grootbloemige variant, maar de grootbloemige soorten zijn het meest bekend. De geurende bloemen kunnen wit, geel, roze of paars van kleur zijn of een combinatie daarvan. Het meest opvallende kenmerk van deze soort zijn de contrastkleurige vlekken of strepen op de bloembladeren. 
• Cambria: dit is eigenlijk geen afzonderlijke soort, maar een verzamelnaam voor een groep gekruiste Orchideeën. Vanwege de speelse, kleurrijke bloemen en het vaak gevlekte patroon zijn Cambria's zeer populair, vandaar dat we deze soort toch benoemen. De bloemen van Cambria's kunnen klein (1.5 cm) tot zeer groot zijn (20cm), stervormig zijn of juist bijna rond. Ook de kleur varieert sterk, maar bruin, rood en paars komen het meeste voor. De bloeitijd van deze soort is zo'n 6 weken. 

Orchidee: verzorging en standplaats

Orchidee in huis gehaald? Dan wil je natuurlijk zo lang mogelijk van de prachtige bloei genieten. Orchidee heeft een vrij specifieke verzorging nodig. Bekijk daarom de onderstaande tips voor de verzorging van Orchidee: 

• Zet Orchidee op een lichte plek, maar niet in direct zonlicht.
• Geef een Orchidee bij voorkeur orchideeën potgrond (houtschors met turf) in plaats van reguliere potgrond voor kamerplanten.
• De beste temperatuur voor de meeste Orchideeën is tussen 18 en 25°C.
  • Sommige soorten, zoals Vanda's, gedijen het beste bij een hogere temperatuur (tussen 20 en 30°C).
  • Sommige soorten, zoals Cymbidium en Slippersorchidee, gedijen juist goed bij een koelere temperatuur (tussen 15 en 20°C).
• Houd Orchidee weg van warmtebronnen zoals de verwarming
• Zorg ervoor dat je Orchidee niet op de tocht staat.
• Zet een Orchidee niet in de buurt van een fruitschaal. Rijpend fruit scheidt ethyleengas uit, waardoor de bloemen sneller verwelken.
• Het liefst krijgt een orchidee regenwater in plaats van kraanwater (omdat regenwater kalkvrij is). 's Zomers heeft een Orchidee ongeveer 1x per week lauw water nodig. 's Winters heeft een orchidee ongeveer iedere 10 dagen lauw water nodig. 
• Geef een Orchidee lauw water zodra de bovenste potgrond lichtjes is opgedroogd. Dat kan op drie verschillende manieren: met een gieter, door te vernevelen met een plantenspuit, of nog beter: geef de Orchidee een dompelbad. 
  • Dompel de kluit 1x per week 5-10 minuten onder in een laagje lauw water. Laat de kluit goed uitlekken en zet je Orchidee vervolgens terug in de sierpot. Zorg ervoor dat de kluit goed droog is voordat je de Orchidee opnieuw een dompelbad geeft. 
• Geef Orchideeën specifieke orchideeënvoeding in het groeiseizoen (lente en zomer), om gezonde en mooie bloei en groei te bevorderen.
• Verpot de Orchidee regelmatig (iedere 3 jaar) en doe dit bij voorkeur na de bloei, zodat de energie van de plant naar de wortels gaat, in plaats van naar de bloemen. 

Orchidee opnieuw laten bloeien? Zo doe je dat

Is je Orchidee uitgebloeid? Gooi 'm dan niet weg! Met de juiste zorg kun je ervoor zorgen dat hij opnieuw zal bloeien en je keer op keer van de bloemenpracht kunt genieten. We leggen je hieronder stap voor stap uit hoe je jouw orchidee weer tot leven wekt. Belangrijk om te weten is dat je de Phalaenopsis (Vlinderorchidee) op een andere manier weer tot bloei brengt dan de andere soorten orchideeën. Check dus altijd goed om welke soort orchidee het gaat. 

Vlinderorchidee (Phalaenopsis) opnieuw laten bloeien

Een Vlinderorchidee (Phalaenopsis) ontwikkelt nieuwe bloei vanuit een bestaande bloemstengel. Dat komt doordat de stengel van deze soort na de bloei blijft groeien en nieuwe bloemen kan ontwikkelen. Dit in tegenstelling tot andere orchideeën, die nieuwe bloei ontwikkelen vanuit een nieuwe bloemstengel. Om een Vlinderorchidee opnieuw te laten bloeien volg je het onderstaande stappenplan:

1. Zijn de bloemen van je Vlinderorchidee uitgebloeid? Knip de bloemstengels met een scherpe en schone snoeischaar een beetje terug: knip de stengels af boven het tweede of derde oog (verdikking op de stengel). Knip de stengel van Vlinderorchidee dus niet volledig af, tenzij de stengel bruin of verwelkt is. Dan mag je de gehele stengel terugknippen tot de basis van de plant.
2. Verwijder eventuele dode bladeren door ze voorzichtig weg te trekken of van de stengel te knippen.
3. Zet de Orchidee eventueel een aantal weken op een iets koelere plek in huis.
4. Geef regelmatig lauw (regen)water en orchideeënvoeding, maar zorg ervoor dat de Orchidee niet te nat staat.

Overige Orchideeën opnieuw laten bloeien

Heb je geen Vlinderorchidee (Phaleanopsis) in huis, maar een andere soort, zoals Cattleya, Dendrobium of Oncidium? Dan breng je de orchidee op een andere manier weer tot bloei. Bekijk daarvoor het onderstaande stappenplan:

1. Zijn de bloemen van je Orchidee uitgebloeid? Knip de bloemstelen van orchidee dan onderaan af, vlak boven de onderste knoop. Zo weet de Orchidee dat het tijd is om nieuwe energie te steken in bladeren en wortels. Is je stengel al helemaal bruin? Dan kun je 'm helemaal bij de basis van de plant afknippen. Let op: soms wordt geadviseerd om 'm af te knippen vlak boven het derde oog, maar dan houdt de Orchidee minder energie over voor het maken van bladeren en wortels. Tip: wil je de orchidee verpotten naar een andere of grotere pot? Dan is dit het juiste moment.
2. Zet je orchidee op een koelere plek (niet lager dan 15°C) met voldoende indirect zonlicht, bijvoorbeeld een plek waar in de ochtend of namiddag zon schijnt. 
3. Laat je Orchidee rusten door watergift een aantal weken te verminderen. Dit geeft de orchidee een bloei-prikkel. Geef de plant water wanneer de grond droog is en geef de Orchidee in het groeiseizoen (lente/zomer) iedere 2 weken orchideeënvoeding. 
4. Zet je orchidee terug op zijn normale plek zodra nieuwe bloemstengels zichtbaar worden. Geef de plant dan ook weer de normale hoeveelheid water. De Orchidee zal na verloop van tijd nieuwe bloemen geven. Goed om te weten: tussen het verschijnen van een nieuwe bloemstengel en het uitkomen van de bloemen kan gerust 3 maanden zitten! Heb dus geduld en geef je Orchidee genoeg tijd.

Is Orchidee giftig?

Nee, Orchideeën zijn niet giftig voor mensen en huisdieren zoals honden en katten. Dat maakt ze een veilige keuze voor in huis. Ondanks dat een Orchidee niet giftig is, betekent het niet dat de plant volledig risicovrij is. Zo kan het kauwen of eten van bladeren en/of bloemen zorgen voor maagklachten of irritatie rondom de mond. Wees daarom altijd voorzichtig! 

Orchidee stekken: wanneer en hoe?

Wil je jouw orchidee graag vermeerderen, oftewel stekken, en vraag je je af wanneer je dit het beste kunt doen? De beste tijd om Orchidee te stekken is direct na de bloei, wanneer de plant herstelt en er nieuwe wortels en scheuten beginnen te vormen. 

Een Orchidee stekken kan op verschillende manieren, zoals stengelstek, wortelstek of stekken door middel van babyplantjes, zogeheten keiki's. De meest gebruikte stekmethode voor Orchideeën is door keiki's af te snijden of draaien. Bekijk daarvoor het onderstaande stappenplan.

Stappenplan orchidee stekken door middel van 'keiki' (babyplantjes)

Het onderstaande stappenplan is gebaseerd op het stekken van orchidee door middel van keiki, oftewel nieuwe scheuten/babyplantjes aan de orchidee.

1. Zoek een toekomstige keiki: dit is een 'slapend' oog met een 'velletje' op de stengel van de Orchidee, waaruit nog geen vertakking is gegroeid.
2. Maak de keiki klaar voor groei: verwijder heel voorzichtig met een schoon pincet of schone nagel het bovenste vel van het oog. Als het bovenste vel eraf is, blijft er een soort puntje over. Daaruit ontstaat over een aantal maanden de keiki. 
3. Herken de keiki: wacht tot er een babyplantje vormt aan de moederplant. 
4. Wacht tot de keiki wortels heeft (de wortels groeien zichtbaar aan de moederplant). Wacht tot de wortels minimaal 5 centimeter lang zijn (dat is vaak na 7-9 maanden).
5. Snijd of draai de keiki los: draai de keiki voorzichtig los van de moederpalnt, of gebruik een schoon en scherp mes om de keiki voorzichtig van de bloemstengel te snijden. 
6. Verpot de keiki: plant het babyplantje in een klein potje met drainagegaten. Zorg voor de juiste potgrond, specifiek voor orchideeën.
7. Geef het stekje een beetje lauw water. Doe dit bijvoorbeeld door de kluit onder te dompelen (zet bijvoorbeeld een bakje water onder het potje met gaten). 
8. Zet het potje op een lichte, warme plek met een hoge luchtvochtigheid. Geef regelmatig water maar zorg ervoor dat het plantje niet te nat staat. 

Wat is de symbolische betekenis van Orchidee?

In het oude Griekenland en in Azië was de Orchidee het symbool van vruchtbaarheid en vriendschap. Tegenwoordig staat de Orchidee symbool voor schoonheid, rijkdom en kracht. Bovendien worden de bloemen vaak geassocieerd met luxe, elegantie en verfijning. Ook de kleur van de orchidee heeft invloed op de symboliek. Zo worden witte orchideeën gezien als symbool voor zuiverheid en eeuwige liefde. Roze orchideeën vertegenwoordigen liefde, vrouwelijkheid en zorgzaamheid. Rode orchideeën worden gezien als symbool voor liefde en romantiek. 

Waar komt de orchidee oorspronkelijk vandaan?

Orchideeën behoren tot de grootste en meest diverse plantenfamilies ter wereld. Ze komen van oorsprong uit Zuidoost-Azië en groeien in het wild vooral op bomen, in spleten en rotsen en op mos. In de 17e eeuw begonnen ontdekkingsreizigers Orchideeën naar andere werelddelen zoals Europa, Afrika en Amerika te verspreiden. Dit leidde tot een enorme belangstelling in de plant. In de 19e eeuw werd de Orchidee het symbool voor luxe en verfijning. De plant werd verzameld door rijke plantenliefhebbers en kwekers. Tegenwoordig komt de Orchidee bijna overal ter wereld voor, en is wereldwijd populair als sierplant. De Orchidee groeit in diverse omgevingen, van tropische regenwouden tot in bossen, kassen en bergachtige gebieden.